Van vreselijk fragmentarisch naar fantastische flow

Ooit in de kerk gezeten en merkt dat een spreker in zijn preek van het ene punt naar het andere punt gaat? Dat je het lastig vind om aansluiting te vinden in het hele verhaal? Dat er niet echt een algemeen thema is waar over gesproken wordt? Als jij je verplaatst in de spreker dan zou je er misschien wel angstig van worden. Hoe moet diegene zich voelen? Dat al die ogen zo naar hem zitten te staren. Dat hij zich af vraagt waar ze het over zouden hebben… Hoe vaak heb je dat ook niet gehad met de momenten dat je muziek aan het maken bent en God wilt aanbidden? De nummers vloeiden niet in elkaar over, elk nummer had een aparte gedachte, en een thema was ook niet echt te vinden. Een goede setlist heeft een perfecte balans van micro en macro. Focussen op het micro gedeelte betekend aandacht hebben voor de overgangen van het ene lied naar het andere lied (toonsoort en tempo), en wat je als aanbiddingsleider wilt zeggen tijdens de set nummers die je speelt. Maar daarnaast moet je ook zeker focussen op het macro.

Weet waar je naar toe gaat
Het macro wil zeggen: weet waar je naar toe gaat. Als je liederen uitzoekt en werkt aan overgangen, houdt dan altijd in gedachten waar je naar toe gaat. Heb je een bepaald thema in je set? Hoe eindigt die set? Groot, klein, luid, verstilt? Probeer eerst eens te achterhalen hoe je zou willen eindigen en werk daar vervolgens naar toe. Een goed geproduceerde setlist (lees natuurlijke setlist) heeft de neiging om iets op te bouwen of om af te bouwen. De muziektheorie zou het aanduiden als een crescendo (opbouwen) of een decrescendo (afbouwen). Kom er dus achter of jij je setlist zou willen opbouwen of wilt afbouwen.  

In de simpelste vorm, de vraag die jij jezelf moet stellen wanneer je werkt aan overgangen is, “wil je de nummers in elkaar over laten vloeien of wil je ruimtes tussen de nummers?” Deze vraag is breder dan alleen het muzikale plaatje. Zeggen de liederen voldoende om gewoon door te gaan of heb je ruimte nodig tussen nummers om iets uit te spreken of om te reageren op wat er gebeurd?

Laten stromen
Nummers in elkaar over laten vloeien, hoe doe je dat eigenlijk? Er zijn een aantal belangrijke tools die je daarbij kunnen helpen. De belangrijkste zijn de toonsoort, het tempo, de sfeer van het lied en het arrangement. Wanneer je deze vier dingen bij elkaar brengt en met elkaar gaat combineren dan kun je bijna alle liederen met elkaar verbinden.

De snelste manier om nummers met elkaar te verbinden is door liederen in dezelfde toonsoort te kiezen. Door twee nummers in dezelfde toonsoort te spelen zal de overgang van het ene naar het andere heel natuurlijk gaan. Sla het laatste akkoord aan van het eerste nummer, laat een padd (of de sound van het laatste akkoord) doorklinken, en start in die sound met het volgende nummer.

Als twee nummers in hetzelfde tempo staan kun je gelijk met het volgende nummer beginnen zonder te pauzeren of een stilte te laten vallen. Als de nummers ongeveer hetzelfde tempo hebben maar misschien een beetje van elkaar afwijken kun je overwegen om een nummer in tempo te verlagen zodat ze in tempo gelijk zijn. Het aanpassen van het tempo moet ongeveer binnen een bereik zitten van 5bpm zonder dat het opvalt dat het is gewijzigd.

Door het gevoel van de liederen aan te passen zal je setlist veel beter aanvoelen en zul je makkelijker mensen meenemen in een bepaalde flow. Als je van een akoestisch nummer naar een rock-achtig volkslied gaat en weer terug naar een akoestisch rustig nummer zal iedereen dat rock nummer opvallen. Overweeg om dat rock-achtige nummer meer te spelen met een rustige benadering. Op die manier blaas je soms ook nieuw leven in een lied wat je al vaak op een bepaalde manier hebt gespeeld. Tegelijkertijd haalt het bij de mensen de focus af van de muziek en richt het zich veel meer op de tekst die je aan het zingen bent.

Ook het aanpassen van een arrangement kan soms helpen om een betere flow te creëeren in je setlist. Overweeg om van het mp3tje af te wijken door te starten met het refrein of met de bridge van een lied en speel het daarna op de normale manier uit. Dit kun je ook makkelijk communiceren met je team. “Nadat we het slotakkoord van het lied hebben neergelegd zingen we zonder click, op een vrije manier, twee keer het refrein van het lied wat daarna komt. Daarna spelen we 4 maten het slotakkoord van het refrein in het juiste tempo en dan vervolgen we het lied op de normale manier.” Dit is een eenvoudige manier om twee liederen aan elkaar te verbinden. Zo houd je ook mooi de flow in je setlist. Eindigen met het refrein van het eerste lied en beginnen met het refrein van het tweede lied is een mooie manier van nummers aan elkaar smeden. Als het ook nog in hetzelfde tempo is voelt het aan als een soort medley.

Ruimte tussen de liederen
Niet elk lied moet overvloeien naar het andere lied. Als we het vorige stuk zouden nemen naar het uiterste zou elke setlist in dezelfde toonsoort staan, in hetzelfde tempo met hetzelfde gevoel en dezelfde boodschap. Dan krijg je een vlakke lijn in plaats van een “crescendo” of “decrescendo”. Hoe kun je de setlist onderbreken maar toch de lijn die je hebt ingezet versterken? Er zijn twee dingen waar je altijd op kan bouwen: het verhaal en de ruimte.

Als ik het heb over “het verhaal” zou je kunnen kiezen tussen twee dingen. Je zou de nummers kunnen onderbreken door het delen van een verhaal uit de bijbel of het vertellen van iets persoonlijks. Of misschien kun je ze aan elkaar verbinden en doe je beide. Het koppelen van een lied aan Gods Woord herinnert ons dat het lied uit Gods Woord komt. Het brengt dat tekstgedeelte tot leven. Maar ook wanneer we Gods Woord op muziek zetten laten we de gemeente Gods beloften zingen. Zing niet alleen over dat God je nooit zal verlaten maar laat de mensen ook horen en zien vanuit de Bijbel dat God dat beloofd! Vertel iets uit je eigen leven waaruit dat getuigt of laat iemand anders uit je gemeente hiervan vertellen en zing daar vervolgens op door.

Als je iets wilt vertellen vanaf podium zorg er dan voor dat het natuurlijk is, dat het echt uit je hart komt. Doe het niet geforceerd. Doe het niet omdat het moet… Maar doe het omdat je het echt wilt vertellen. Overweeg om het op te nemen en te laten zien door middel van een video en laat de band op de achtergrond live doorspelen. Houd ook in je achterhoofd dat je aanbiddingsleider bent en geen predikant. Jouw taak is om de mensen te laten aanbidden en niet alleen maar dingen te vertellen. Maar soms kan een verhaal absoluut je liederen versterken. 

Druk op pauze
Wat ik een prachtig gedeelte uit de bijbel vind is het gedeelte dat Elia in de woestijn is en God onmoet in de stilte. God was niet in de harde wind, de aardbeving of het vuur maar in het geluid van een zachte bries zegt de Bijbel. In de psalmen vind je vaak het woord Sela terug. Een markering die je aanspoort even stil te staan en kort te overdenken wat je net gelezen hebt. Dit soort momenten kennen we niet zo vaak in onze setlisten. Het ene nummer is afgelopen, we zetten de volgende bladmuziek voor, tikken af en we zitten weer in het andere nummer. Of we laten de nummers zo in elkaar overgaan dat alles aan elkaar wordt gespeeld. De momenten dat we even stil staan bij wat we gezongen hebben, dat we even stil worden gezet worden niet vaak toegepast in onze setlisten terwijl het wel een hele mooie manier is om te overdenken, te bidden, wat je net gezongen hebt of om gewoon even stil te zijn. Geen pianopadd, geen gepraat, gewoon stilte.

De verleiding is erg groot om altijd maar weer iets te delen of om alle gaten te vullen met gepraat. Maar durf ook stil te zijn, durf een stilte te laten vallen in je setlist. Overweeg een Sela moment. Leg de mensen ook uit wat het doel is van dat moment. Als band weet je precies wat het inhoud maar als je de gemeente het niet uitlegt kunnen ze je ook gewoon blijven aanstaren. Leg goed uit wat je doel is met dat stilte moment, het verbinden met God.
Voor de band is dit ook een heerlijk moment. Op de achtergrond rustig doorspelen, eventueel een muzikaal intermezzo spelen. Op de schermen kun je eventueel mooie afbeeldingen laten zien of een tekstgedeelte wat hierbij goed aansluit. Laat ook het licht meewerken door wat te dimmen, ook op podium.

Tijdens de aanbidding in de dienst is het je doel dat mensen zich verbinden met God door de liederen heen. Wees daarvan erg bewust en vat het niet te licht op. Bereid alles goed voor met God en met je team zodat niks hiervan afleidt. Creëer een atmosfeer waarin mensen niet meer letten op de personen op het podium maar zich volledig met God kunnen verbinden.

Heel veel succes, zegen en plezier in de voorbereidingen van jullie diensten.